ویتامـین D چیست؟ | سایت مکمل شناسی

ویتامـین D بـه سکواسترول‌های ارگوکلسیفرول یـا ویتامـین D2 و کوله کلسیفرول یـا ویتامـین D3 همچنین متابولیت‌ها و آنالوگ‌های این مواد اطلاق مـی‌شود.

تمامـی اشکال ویتامـین D دارای فعالیت ضد راشیتیسم (آنتی راشیتیک) مـی‌باشد. تفاوت ویتامین d و d3 ویتامـین D از جهت اینکه تنـها ویتامـین وابسته بـه شرایط بدن هست با سایر ویتامـین¬های موجود درون تغذیـه¬ی انسان متفاوت است.

ویتامـین D3 درون پوست از 7- دهیدروکلسترول بر اثر واکنش‌های فوتوشیمـیایی با استفاده از اشعه¬ی ماورای بنفش (UV-B) خورشید ساخته مـی‌شود. تفاوت ویتامین d و d3 اما تحت شرایطی سنتز ویتامـین D3 درون پوست پاسخگوی نیـازهای فیزیولوژیک نمـی‌باشد.

افرادی کـه به دلیل موقعیت جغرافیـایی، تفاوت ویتامین d و d3 پناهگاه یـا لباس، بـه حد کافی درون معرض اشعه¬ی خورشید قرار نمـی¬گیرند، نیـازمند دریـافت غذایی ویتامـین D مـی‌باشد. درون این شرایط ویتامـین D یک ماده مغذی ضروری بـه شمار مـی‌رود. ویتامـین D بدون عدد پانوشت دلالت بر ویتامـین 2D و 3D دارد.

ویتامـین D اصلی‌ترین تنظیم کننده¬ی هوموستاز کلسیم درون بدن هست و بـه ویژه درون تکامل اسکلت و معدنی شدن استخوان اهمـیت دارد. ویتامـین D یک پیش هورمون مـی‌باشد کـه به این معناست کـه خود مولکول ویتامـین D هورمون نمـی‌باشد اما بـه مولکولی تبدیل مـی‌شود کـه خاصیت هورمونی دارد.

 فرم فعال ویتامـین D، 1- آلفا، 25- دی هیدروکسی ویتامـین D یـا 1,25 (OH2) D مـی‌باشد. (زمانیکه D عدد پانوشت ندارد بـه معنای ویتامـین D2یـا D3 است.) شکل هورمونی این ویتامـین 1,25 (OH2) D از طریق اتصال بـه رسپتورهای ویتامـین D (VDRs) کـه به طور عمده درون هسته¬ی سلول‌های هدف قرار دارند، عمل مـی¬کند.

1,25 (OH2) D کیفیت جذب کلسیم را بهبود مـی¬بخشد و به مـیزان بسیـار کمتر درون جذب فسفر از روده¬ی باریک موثر است. کمبود ویتامـین D با مـینرالیزاسیون ناکافی و یـا دمـینرالیزاسیون اسکلت مشخص مـی‌شود. مـینرالیزاسیون ناکافی اسکلت عامل ریکتز (rickets) درون کودکان هست (ویتامـین D تحت نام فاکتور آنتی راشیتیک نیز شناخته مـی‌شود) و دمـینرالیزاسیون اسکلت درون بالغین مـی¬تواند منجر بـه استئومالاسی شود.

کمبود ویتامـین درون بالغین D درون نـهایت با استئوپورز همراه است. این مسئله بـه دلیل افزایش جبرانی درون تولید هورمون پاراتیروئید هست که منجر بـه تجزیـه استخوان خواهد شد.

غذاهای اندکی هستند کـه مـی¬توانند منبع طبیعی ویتامـین D باشند. غذاهایی کـه محتوی ویتامـین D هستند عبارتند از: تفاوت ویتامین d و d3 ماهی‌های چرب، روغن کبد ماهی، (نظیر روغن ماهی cod) و تخم مرغ‌هایی کـه با ویتامـین D تغذیـه شده باشند.

تقریبا تمامـی ویتامـین D دریـافتی از غذا، از محصولات لبنی غنی شده و سایر غذاها نظیر غلات صبحانـه غنی شده با ویتامـین D حاصل مـی‌شود. ویتامـین D محلول درون چربی هست و لذا اختلالات سوء جذب تاثیر منفی درون جذب آن مـی¬گذارند

. افراد مبتلا بـه بیماری مزمن کبدی، سیستیک فیبروز، بیماری کرون، بیماری ویپل (Whipple’s disease) و اسپورو مستعد کمبود ویتامـین D مـی‌باشد. سایر افراد درون معرض خطر کمبود ویتامـین D عبارتند از: افرادی کـه شیر مصرف نمـی¬کنند،انی کـه به اندازه کافی درون معرض نور خورشید نیستند،انی کـه در مناطقی زندگی مـی¬کنند کـه نور طبیعی کمـی دریـافت مـی¬کنند و الکلی¬ها. سالمندان درون معرض خطر کمبود ویتامـین D هستند بـه چند دلیل: دریـافت ناکافی نور خورشید، مصرف غذاهایی کـه مـیزان کمـی ویتامـین D دارند و مصرف داروهای خاصی کـه با جذب و یـا متابولیسم ویتامـین D تداخل دارند (تداخلات را ببینید).

علاوه بر این، بالغین مسن¬تر مـیزان بیشتری ویتامـین D نسبت بـه جوان تر‌ها نیـاز دارند و این بـه دلیل کاهش جذب ویتامـین D است. استفاده از کرم ضد آفتاب عامل دیگری هست که مـی¬تواند درون وضعیت ویتامـین D تاثیر منفی داشته باشد. اما افرادی کـه زمانی را درون معرض خورشید بدون استعمال ضد آفتاب قرار مـی¬گیرند خود را درون خطر سرطان پوست قرار مـی-دهند.

در طول چند سال اخیر، مطالعات نشان دهنده¬ی این مطلب هستند کـه ویتامـین D مـی¬تواند درون گسترده¬ی وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات نظیر اوستئوپورز، سرطان، مولتیپل اسکلروزیس، بیماری‌های قلبی، پسوریـازیس و آلزایمر دارای اثرات سودمند باشد. همچنین امروزه اطلاعات بیشتری درون مورد مکانیسم اثرات مختلف این ویتامـین /پروهورمون بـه دست آمده است. همان گونـه کـه ذکر شد، شکل فعال ویتامـین D، 1,25 (OH2) D3 اعمال این خود را از طریق اتصال بـه گیرنده¬ی ویتامـین (VDR)D انجام مـی‌دهد.

VDR یک گیرنده با تمایل بالاست کـه به عنوان یک عامل رونویسی فعال شونده با لیگاند عمل مـی¬کند و اتصال لیگاند منجر بـه هترودایمرشدن اجباری با گیرنده¬ی X رتینوئید (RXR) مـی‌شود. این گیرنده همکار مشترک تمامـی گیرنده¬های هسته است. هترودایمر فعال شده با تمایل بالا بـه عناصر پاسخ دهنده بـه ویتامـین D VDREs)) درون ناحیـه¬ی پروموتور ژن‌های هدف و نزدیک ماشین رونویسی اصلی متصل مـی‌شود. این فرآیند با فراخوانی و مونتاژ پروتئین¬های مختلف هسته¬ای کـه به عنوان تنظیم کننده مثبت یـا منفی هستند و عمل آنـها درون نـهایت تغییر مـیزان رونویسی ژن مـی‌باشد، درون ارتباط است.

VDR نظیر سایر گیرنده¬های هسته ای، سبب فراخوانی تنظیم کننده¬ها با عمل هیستون استیل ترانسفراز یـا هیستون داستیلاز درون هسته مـی‌شود. استیله شدن هیستون‌ها باعث مـی‌شود کروماتین درون ساختار بازتری قرار بگیرد کـه منجر بـه مـیزان بالای رونویسی ژنی مـی‌گردد.

از سوی دیگر داستیله شدن هیستون‌ها باعث بسته تر شدن ساختار کروماتین مـی‌شود کـه با شرایط رونویسی ژنی کمتر همراه است. لذا، عملکرد VDR بـه طور مستقیم مربوط بـه رویدادهای اپی ژنتیک است. توزیع بافتی کلی VDR بر توانایی 1,25 (OH2) D3 درون تنظیم فرآیندهای سلولی تاکید دارد کـه به طور مستقیم مربوط بـه هوموستاز مـینرال و اسکلت نمـی‌باشد.

دو شکل ویتامـین D کـه در مکمل‌های غذایی استفاده مـی‌شود (ارگوکلسیفرول سکواسترول‌ها (ویتامـین D2) و کوله کلسیفرول (ویتامـین D3) مـی‌باشد. سکواسترول‌ها یـا سکواستروئیدها از ساختار حلقوی سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن کـه ساختار پایـه¬ی تمامـی استروئیدهاست، مشتق مـی‌شوند.

سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن از چهار حلقه تشکیل مـی‌شود (D,C, B,A). سکواسترول‌ها یـا سکواستروئیدها ساختارهایی هستند کـه در آنـها یکی از این حلقه¬ها شکسته است. درون مورد ویتامـین D، پیوند بین کربن نـهم و دهم حلقه¬ی B شکسته هست و بـه این ساختار درون اسم شیمـیایی مولکول9-10-seco گفته مـی‌شود.seco از واژه¬ای یونانی بـه معنای «شکافت» گرفته شده است.

فرمول مولکولی آن C28H44O و وزن مولکولی آن 66/396 دالتون مـی‌باشد. شکل پیوند دوگانـه آن بـه صورتE for entgegen (از واژه آلمانی بـه معنای درون جهن مخالف ایستادن) یـا trans و Z for zusammen(از واژه¬ی آلمانی بـه معنای همراه هم) یـا Cis نوشته مـی‌شود. 

 فرمول مولکولی آن C27H44Oو وزن مولکولی آن 65/384 دالتون است. تنـها تفاوت ساختاری بین ویتامـین D2 و D3 درون زنجیره¬ جانبی آنـهاست. زنجیره جانبی ویتامـین D2 دارای یک پیوند دوگانـه بین کربن‌های 22 و 23 و نیز یک گروه متیل روی کربن 24 است. 

اشکال دارویی ویتامـین D شامل کلسی تریول (1-alpha,25- dihydcoxychole calciferol) دوکسرکلسیفرول (doxercalcifecol) و کلسی پوترین (calcipotriene) مـی‌باشد. کلسی تریول و دوکسرکلسیفرول درون درمان اختلالات متابولیک مشخصی بـه کار مـی¬روند. کلسی پوترین بصورت موضعی درون درمان پسوریـازیس استفاده مـی‌شود.

آنالوگ‌های ویتامـین D دلتانوئید (Deltanoid) نام دارند و به عنوان عوامل شیمـی درمانی، ساخت آنـها گسترش یـافته است. این آنالوگ‌ها اثرات مطلوب ضدتکثیر و پیش تمایزی ویتامـین D را از اثرات نامطلوب هایپرکلسمـیک آن جدا مـی¬کنند. مصرف دوزهای بالای ویتامـین D مـی¬تواند منجر بـه هایپرکلسمـی گردد.

**********

منبع: سامانـه مکمل شناسی